دانشگاه گندی شاپور

یکی از اثار باستانی به جای مانده از سلسلۀ ساسانیان، جندی شاپور یا به تلفظ صحیح‌ترگندی شاپور است که بیش از 17 قرن قدمت دارد. گندی شاپور شهری است باستانی در شمال استان خوزستان و در 17 کیلومتری جنوب شرق شهرستان دزفول که امروزه ویرانه‌های ان باقی است و به سبب بیمارستان و دانشگاهی که در آن بوده است شهرت بسیار دارد.

نویسندۀ کتاب مجمل‌التواریخ دربارۀ نام این شهر می‌نویسد، جندی شاپور «به از اندیوشاپور» است. اندیو در زبان پهلوی به معنای انطاکیه است و بنابراین به این ترتیب توضیح می‌دهد که شهری بوده بهتر از انطاکیه. شاپور اول ساسانی به هم‌چشمی با انطاکیه که شهری رومی بود این شهر را بنا نهاد و بعداً انوشیروان در ان شهر مدرسه و بیمارستان بزرگ جندی شاپور را ساخت.

ابن ندیم می‌نویسد: «اردشیر ساسانی تمام کتابهای باستانی ایرانیان را که پراکنده بودند، جمع‌آوری کرد و در خزانه نگهداری کرد. پسرش، شاپور اول نیز راه پدر را ادامه داد و علاوه بر ان تمام کتابهایی را که از دیگر زبان‌ها به پارسی ترجمه شده بود، جمع‌آوری کرد. شاپور توانست کتاب اوستا را که قبلاً توسط اسکندر سوزانده شده بود، احیا کند. جندی شاپور بهترین مرکز تحقیقاتی در دوران ساسانیان بود و بسیاری از دانشمندان از ملیتهای مختلف در انجا گرد آمده بودند. علاوه بر این کتابخانه، کتابخانه دیگری در این زمان ساخته شد که به کتابخانه خسرو اول(انوشیروان) در جندی شاپور معروف است.

دانشگاه جندی شاپور در عصر خود بزرگترین مرکز فرهنگی شد. دانشجویان و استادان از سراسر نقاط جهان به آنجا می امدند.

بیمارستان و مدرسه جندی شاپور در تاریخ فرهنگی ایران زمین دارای اهمیت ویژه‌ای است. به تصریح اغلب منابع پزشکی دورۀ اسلامی، این مرکز علمی در انتقال دانش پزشکی یونانی، ایرانی و هندی به عالم اسلام سهم فراوانی داشته است. نخستین بیمارستانهای دورۀ اسلامی طبق الگوی بیمارستان جندی شاپور بنا شد. با این همه اطلاعات دقیق زیادی در دست نداریم تا بتوانیم اوضاع علمی و فرهنگی این شهر را نشان دهیم. مطالبی که دربارۀ پیشینۀ این شهر به دست امده بیشتر به افسانه می‌ماند.

اما در مورد خود دانشگاه جندی شاپور باید گفت، در زمان انوشیروان عده ای از فلاسفه یونان، که بعد از تعطیلی آکادمی آتن به دلیل تعصب امپراطوری روم به ایران پناهنده شدند، مورد حمایت این پادشاه قرارگرفتند. آنان در دانشگاه جندی شاپور به تدریس مشغول شدند. انوشیروان حتی عده ای را به هندوستان فرستاد تا به فراگیری علوم بپردازد. طب یونان در مدرسه جندی شاپور رواج یافت. فلسفه ارسطو و افلاطون در زمان انوشیروان به فارسی ترجمه شد. برزویه طبیب نیز در زمان انوشیروان به هند رفت و با تنی چند از دانشمندان و کتب هند به ایران بازگشت. 
مدرسه جندی شاپور در علم کیمیا (شیمی)، زیست شناسی و علوم پزشکی نقش مهمی داشته است. در این مدرسه آموزش و گفت و گو به زبان سریانی بود. از آنجا که زبان سریانی نزدیکی زیادی به زبان عربی دارد این امر خود باعث انتقال سریع وساده تر علوم عهد باستان به دوره اسلامی شد. انوشیروان گذشته از تاسیس دانشکده طب جندی شاپور به تاسیس مدرسه دیگری که در آن ریاضیات، فلسفه و نجوم تدریس می شد در جندی شاپور اقدام کرد. تدریس در این زمینه کاملا به زبان یونانی بود ولی شکی نیست که عامل زبان فارسی نیز به طور غیرمرئی مخصوصا در رشته داروسازی وجود داشته است. پیوستگی بزرگ میان طب اسلامی و یونانی را باید در پزشکی اواخر دوره ساسانی، به ویژه در مدرسه جندی شاپور جست و جو کرد. 
گفتنی است، به هنگام ظهور اسلام جندی شاپور مهمترین دوران خود را می گذرانید. مدرسه مزبور، که مهمترین مرکز پزشکی عصر به شمار می رفت، محیطی برای مرکز تجمع دانشمندان با ملیتهای گوناگون بود. در این مدرسه دانشمندان سنتهای پزشکی یونانی، هندی و ایرانی رابا هم در آمیخته و زمینه را برای پزشکی اسلامی آماده 
می کردند. درآمیختن مکاتبه مختلف پزشکی ازترکیبی خبر می داد که می بایست در پزشکی اسلامی آینده انجام پذیرد.
افتخار ابداع روش درمان بیمارستانی را باید تا اندازه زیادی از آن ایرانیان دانست. بیمارستانهای دوره اسلامی اغلب براساس نمونه ها و اصول بیمارستانی جندی شاپور ساخته شده بودند.
بیمارستانهای معروف عضدالدوله در شیراز و بغداد،بیمارستانهای متاخر دمشق و رفاهی براساس نمونه جندی شاپور بنا گردیده بودند.